Alicja Saniewska

10 lipca 2008 roku, po 59 latach życia, odeszła od nas doc. dr hab. Alicja Saniewska.  W piękny lipcowy dzień, stojąc nad jej grobem w Puchałach na Podlasiu przypomniałem sobie moje pierwsze z nią spotkanie. By to przed 30 laty również w słoneczny i ciepły, lipcowy dzień, kiedy przyszła do pracy do nowo-tworzącej się Pracowni Fitopatologii Roślin Ozdobnych Instytutu Sadownictwa i Kwiaciarstwa w Skierniewicach. Była wówczas studentką Wydz. Ogrodniczego SGGW w Warszawie i przez pierwsze 4 lata pracowała na etacie technicznym zajmując się również swoją pracą magisterską dotyczącą hipeastrum. Już wówczas zainteresowała się grzybem Stagonospora curtisii, powodującym czerwoną plamistość tej rośliny. W dalszych latach już swojej pracy naukowej powracała do tego gatunku włączając go do badań nad szkodliwością, rolą czerwonego barwnika, produkowanego w zainfekowanych liściach oraz możliwościami biologicznej ochrony roślin przed tym patogenem. Wynikiem tych badań było opublikowanie kilkunastu prac naukowych głównie w Phytopathologia Polonica, z których dane nad inhibitorami biosyntezy poliamin, kwasami salicylowym i tiosalicylowym należą do światowych osiągnięć autorki.
Po ukończeniu studiów Alicja podjęła bardzo ważny w tym okresie dla produkcji problem fuzariozy naczyniowej astrów. Choroba dziesiątkowała nasadzenia tej rośliny i dzięki ogromnej pracy Alicji udało się opracować elementy biologii patogena jego występowanie w glebach i na roślinach oraz szkodliwość. Pracę doktorską poświęconą temu zagadnieniu Alicja obroniła w 1991 roku. Już wtedy mogła przystąpić do realizacji badań nad oddziaływaniem czynników biotycznych i abiotycznych na rozwój Phoma narcissi. Po następnych 8 latach obroniła pracę habilitacyjną poświęconą temu zagadnieniu i kilka miesięcy później została powołana na stanowisko docenta w instytucie. Te 9 lat to nie tylko jej praca nad P. narcissi ale również badania nad możliwością biologicznej ochrony roślin przed najgroźniejszymi patogenami roślin. Na szczególną uwagę zasługują jej prace nad możliwością wykorzystania wyizolowanej przez nią bakterii Bacillus polimyxa jako czynnika w biologicznej ochronie roślin. Wspólnie z Polfa Pabianice prowadziła prace nad przygotowaniem biopreparatu na bazie tej bakterii. Badania te nie zostały zakończone z uwagi na zmiany organizacyjne w tym zakładzie w latach 90-tych XX wieku. Wspólnie z innymi pracownikami naukowymi Pracowni Alicja brała udział w opracowywaniu Programów Ochrony Roślin Ozdobnych publikowanych przez Plantpress i Instytut Ochrony Roślin. Ostatnie 10-lecie to badania Alicji nad możliwością wykorzystania wyciągów roślinnych, w tym m.in. z lucerny, grejpfruta, chrzanu oraz chitozanu w ochronie roślin, a także prace nad biologią i możliwościami zwalczania fuzaryjnej zgnilizny cebul tulipana. Bardzo istotne dla  wyjaśnienia procesu zamierania cebul tulipanów, zainfekowanych przez Fusarium oxysporum f. sp. tulipae  było podjęcie badań i opublikowane pierwszych danych nad rolą gum indukowanych w tych organach. Doc. Saniewska kierowała pracą doktorską dotyczącą tego zagadnienia, która wkrótce zostanie zakończona. Na temat ochrony roślin cebulowych Alicja napisała, wspólnie z innymi autorami, książkę „Ochrona ozdobnych roślin ozdobnych i bulwiastych”, cieszącą się dużym uznaniem producentów.
W nawale pracy Alicja pamiętała zawsze o publikowaniu i upowszechnianiu wyników uzyskanych ze swoich badań. W ciągu 30 lat opublikowała około 140 prac naukowych, 33 artykuły popularno-naukowe, 12 Programów Ochrony Roślin Ozdobnych oraz uczestniczyła w ok. 140 konferencjach krajowych i zagranicznych. Za jej pracę została nagrodzona Srebrnym Krzyżem Zasługi i Odznaką Zasłużony Pracownik Rolnictwa, a za badania dla praktyki kwiaciarskiej była kilkukrotnie nagradzana przez Towarzystwo Przyjaciół ISK.
W gronie naszej 8-osobowej Pracowni Alicja była osobą chyba najpracowitszą i bardzo dobrze zorganizowaną. Jej osobę najlepiej charakteryzują wypowiedzi najbliższych jej współpracowników. Jej doktorantka napisała, iż była wspaniałym nauczycielem, potrafiącym jasno i zwięźle przedstawiać problemy naukowe. Od niej nauczyła się systematyczności, dokładności i cierpliwości. Jeśli tylko była taka potrzeba, zawsze służyła pomocą. Emanowała z niej skromność i zawsze serdeczność. Koleżanki i koledzy fitopatolodzy z innych ośrodków naukowych z Polski wspominają jej ciepło, mądrość, chęć pomocy w stosunku do innych, a przy tym ogromną skromność.
Żegnając Alicję wiem, że na codzień będzie jej brakowało nie tylko nam w Pracowni ale również innym polskim fitopatologom. Cześć jej pamięci.

Prof. dr hab. Leszek B. Orlikowski